Đơn hàng tới tấp, xuất khẩu gạo tăng trưởng đột phá

XK gạo đang có nhiều thuận lợi về mặt thị trường. Ảnh: Nguyễn Thanh.

Giá gạo điều chỉnh theo tuần

Suốt từ đầu năm đến nay, trong khi hàng loạt mặt hàng nông sản XK chủ lực của Việt Nam gặp khó khăn, giá trị XK sụt giảm nghiêm trọng thì riêng mặt hàng lúa gạo lại theo chiều ngược lại.

Không giấu được sự hồ hởi, ông Phan Xuân Quế, Chủ tịch HĐTV Tổng Công ty Lương thực Miền Bắc (Vinafood 1) chia sẻ, ngành chế biến, XK lúa gạo đã trở thành điểm sáng XK trong bối cảnh khó khăn chung của ngành nông nghiệp. Theo thống kê mới nhất của Bộ NN&PTNT, XK gạo 2 tháng đầu năm đạt 890.000 tấn và giá trị XK đạt 420 triệu USD, lần lượt tăng 27% về lượng và tăng tới 32,6% về giá trị so với cùng kỳ năm 2019. "Suốt 2 năm 2018-2019, sự cạnh tranh gay gắt đến từ các thị trường gạo mới nổi như Ấn Độ, Myanmar… đã khiến hạt gạo Việt chật vật trên con đường khẳng định vị thế. Kết quả đạt được đầu năm nay là điều mà những DN làm trong ngành kinh doanh, XK gạo mong ước từ mấy năm nay", ông Quế nói.

Lãnh đạo Vinafood 1 đặc biệt nhấn mạnh: "Thị trường gạo sau dịp tết Nguyên đán Canh Tý trở nên sôi động chưa từng có. Giá gạo XK tăng nhanh và tăng đều ở tất cả các mặt hàng, phân khúc chứ không chỉ ở sản phẩm cấp cao. Đáng chú ý, thời gian điều chỉnh giá nhanh. Lần đầu tiên, giá gạo XK được điều chỉnh theo tuần chứ không phải theo tháng hay quý như thông lệ".

Tại sao XK gạo lại đi "ngược dòng", không lâm cảnh lao đao chung với các mặt hàng nông sản khác? Làm rõ vấn đề này, ông Quế đánh giá, mấu chốt là bởi thị trường Trung Quốc-thị trường chi phối 3 triệu tấn gạo của thế giới buộc phải hạn chế XK do tình hình dịch Covid-19. Bên cạnh đó, thị trường "đối thủ" của Việt Nam là Thái Lan bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi hạn hán nên buộc phải giảm mục tiêu XK gạo. Những yếu tố khách quan đó khiến cho các nước tăng cường NK gạo Việt Nam.

Một số chuyên gia nhìn nhận, ngoài thuận lợi khách quan từ nhu cầu thị trường, yếu tố chủ quan nhờ đa dạng hóa sản phẩm, có thể cung cấp nhiều phân khúc sản phẩm cho thị trường cũng là yếu tố góp phần giúp ngành chế biến, XK gạo tận dụng tốt những cơ hội mở ra trong đầu năm nay.

Phấn đấu xuất khẩu 7 triệu tấn

Liên quan tới tình hình XK gạo, Bộ Công Thương nhận định, XK gạo của Việt Nam trong cả năm 2020 có không ít yếu tố thuận lợi. Thương mại toàn cầu năm 2020 dự kiến là 46 triệu tấn. Mặc dù các thị trường như Bangladesh, Trung Quốc, Nigeria và Sri Lanka NK ít đi, song Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) dự báo NK gạo sẽ gia tăng tại Philippines, châu Phi cận Sahara và Indonesia.

Đáng chú ý, FTA Việt Nam-EU (EVFTA) dự kiến có hiệu lực từ tháng 7/2020 cũng sẽ mở ra nhiều cơ hội cho gạo Việt. Việc tận dụng hạn ngạch 80.000 tấn gạo/năm mà EU dành cho Việt Nam sẽ là cơ hội tốt để Việt Nam thu hẹp bất lợi trong cạnh tranh (với Thái Lan, Campuchia) và mở rộng thị trường gạo cao cấp này. Trong trường hợp tận dụng tốt EVFTA, nửa cuối năm 2020, Việt Nam có thể XK được 40.000 tấn gạo trong hạn ngạch thuế quan và 100.000 tấn gạo tấm vào EU…

Trong báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ về triển khai kế hoạch sản xuất lúa gạo năm 2020 ngày 17/3 của Bộ NN&PTNT, Bộ NN&PTNT nêu rõ, năm 2020, phấn đấu đạt sản lượng thóc đạt 43,5 triệu tấn, tăng khoảng 80 nghìn tấn so với năm 2019, đảm bảo đủ tiêu dùng trong nước và XK khoảng 6,5 - 7 triệu tấn gạo.

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Quốc Doanh cho biết, để đạt sản lượng 43,5 triệu tấn thóc, năm 2020 cả nước phải duy trì tối thiểu 7,364 triệu ha lúa, giảm khoảng 115 nghìn ha so với năm 2019 do chuyển đổi cơ cấu cây trồng và tác động của hạn mặn; năng suất phải đạt 59,3 tạ/ha, tăng 1 tạ so với năm 2019 để bù vào phần diện tích bị cắt giảm.

Dù có nhiều yếu tố thuận lợi trong XK, song Bộ Công Thương cũng lưu ý, thị trường toàn cầu hiện chưa có dấu hiệu khởi sắc do dịch bệnh tại Trung Quốc lan rộng. Diễn biến của dịch Covid-19 là nguyên nhân tác động đến khả năng XK gạo và khả năng, nhu cầu, thời điểm NK gạo của Trung Quốc. Nhu cầu từ Trung Quốc (trong cả NK và XK) sẽ tác động đến giá cả thị trường thế giới cũng như giá cả trong nước.

Để kịp thời ứng phó với tác động của dịch Covid-19 trong thời gian tới và thúc đẩy XK gạo, Bộ Công Thương kiến nghị Thủ tướng giao Bộ NN&PTNT theo dõi, thống kê sát thực về tình hình sản xuất, cơ cấu, sản lượng, nguồn thóc, gạo hàng hóa theo từng chủng loại, từng mùa vụ trong năm và thường xuyên cập nhật với Bộ Công Thương, Hiệp hội Lương thực Việt Nam và UBND các tỉnh để định hướng sản xuất, cân đối nguồn thóc, gạo hàng hóa XK...